Seksueel grensoverschrijdend gedrag

De laatste jaren is er veel aandacht voor seksueel grensoverschrijdend gedrag in de sport. Feiten over seksueel grensoverschrijdend gedrag in de sport zijn als volgt:

• Ongeveer 1 op de 10 sporters geeft aan slachtoffer te zijn geweest van matig tot ernstig misbruik;
• 18 procent wijst de coach aan als dader, 38 procent een medesporter en 61 procent een andere betrokkene
• In 2015 kwamen via de 73 sportbonden 41 meldingen binnen; 39 uit de amateursport en 2 uit de topsport
• Het Vertrouwenspunt Sport kreeg in 2015 ongeveer 265 meldingen binnen onder de noemer grensoverschrijdend gedrag
• Ongeveer 90 procent van het misbruik wordt nooit gemeld.
  
  

Omgaan met grensoverschrijdend gedrag

Als vereniging wil je een veilige en prettige omgeving voor iedereen. Hier ligt een belangrijke taak voor bestuurders en trainers/coaches. Hoe voorkom je ongewenst gedrag, zoals pesten, discriminatie en seksuele intimidatie? En als het zich voordoet: hoe handel je dan? 

Wat is grensoverschrijdend gedrag?

Grensoverschrijdend gedrag in de sport is elke vorm van gedrag of toenadering, in verbale, non-verbale, digitale of fysieke zin, die:

• door de persoon die het ondergaat als gedwongen en/of ongewenst wordt ervaren;
• als doel of gevolg heeft de waardigheid van de persoon aan te tasten;
• plaatsvindt onder omstandigheden die rechtstreeks verband houden met het beoefenen van de sport en waarin de spelregels of reglementen niet voorzien.

Van grensoverschrijdend gedrag is in het bijzonder sprake wanneer een bedreigende, vijandige, beledigende, vernederende, sociaal onveilige of kwetsende situatie wordt gecreëerd. De ervaring van de sporter is daarbij leidend. Dit wil zeggen: zodra een sporter zegt ongewenst gedrag te ervaren, dan moet je deze uiting serieus nemen.

Globaal gezien onderscheiden we een aantal soorten grensoverschrijdend gedrag: pesten, discriminatie, seksuele intimidatie, bedreiging, belediging en mishandeling.

Pestgedrag

Pesten is niet hetzelfde als plagen. Bij plagen zijn kinderen min of meer aan elkaar gewaagd en het gebeurt in een veilige sfeer. Pesten is daarentegen bedreigend en systematisch. Bij pestgedrag voelt een kind zich ongelukkig:

• door de confrontatie met vervelend of agressief gedrag;
• doordat het buitengesloten wordt.

Soms zie je dat kinderen worden uitgescholden, vernederd of fysiek belaagd, maar vaak is pestgedrag niet zichtbaar. Je ziet dan wel dat een sporter:

• meer teruggetrokken is;
• zich angstig en onzeker gedraagt;
• niet meer enthousiast meedoet in het team of de groep.

Pestgedrag vindt plaats op en rond de sportlocatie of online via social media. Wees je hier als vereniging van bewust.

Discriminatie

Discriminatie is een vorm van uitsluiting, vijandige bejegening, bedreiging of geweld op basis van herkomst, kleur, ras, godsdienst of seksuele geaardheid. Realiseer je als bestuurder dat discriminatie ook bij je eigen vereniging kan voorkomen. Het is niet altijd zichtbaar of een homoseksuele sporter of iemand met een andere huidskleur zich veilig voelt. Maak dit bespreekbaar door gedurende het seizoen expliciet te benoemen dat iedereen welkom is bij de vereniging en treedt op bij ongewenste opmerkingen en grappen. Zorg dat dit ook staat vermeld in je verenigingsregels.  

Discriminatie is een gevoelig onderwerp, maar spreek leden desondanks aan op deze vorm van grensoverschrijdend gedrag. Als iemand niet aangesproken wordt, lijkt het alsof discriminerend gedrag binnen de vereniging acceptabel is. Wat begint met enkele foute grapjes kan uitmonden in een onveilige sfeer waarin mensen niet langer plezierig sporten of niet zichzelf durven zijn.

Seksuele intimidatie

Seksuele intimidatie komt helaas ook voor binnen sportverenigingen. Denk aan trainers of verzorgers die seksuele toenadering zoeken, bijvoorbeeld bij jeugdsporters of sporters met een verstandelijke handicap. Of denk aan seksueel ongewenst gedrag tussen sporters onderling. Het kan gaan om kleine vormen en seksueel getinte opmerkingen, maar ook om structureel misbruik. Als het zich voordoet kan het voor de slachtoffers en de sportomgeving ingrijpende gevolgen hebben. Bij seksuele intimidatie is het van groot belang aparte maatregelen te nemen. Ga daarbij zorgvuldig te werk, we hebben hier een voorbeeld van een stappenplan dat een vereniging kan gebruiken.

Stappenplan Centrum Veilige Sport Nederland

Het Centrum Veilige Sport Nederland heeft een stappenplan opgesteld voor het creëren van een veilige sportomgeving. Deze tool is bedoeld voor sportbestuurders en vrijwilligers van sportverenigingen en helpt om op een laagdrempelige en eenvoudige manier inzicht te krijgen in wat een vereniging kan doen om grensoverschrijdend gedrag te voorkomen. Doorloop de 5 stappen en optimaliseer het sportklimaat binnen je vereniging.