Hoe kunnen sportverenigingen hun watergebruik verminderen?

De hele sportsector, maar vooral de buitensportaccommodaties met natuur- of kunstgrasvelden, krijgt te maken met de gevolgen van de voorspelde watertekorten. Een sproeiverbod bijvoorbeeld, zoals dat afgelopen zomer tijdens de hete en droge periode van kracht werd in bepaalde delen van het land, maakt het onmogelijk natuurgrasvelden te beregenen en watervelden vochtig te maken. Zonder water verslechtert de kwaliteit van deze velden zodanig, dat er niet meer op kan worden gesport. Ook fikse prijsstijgingen zijn te verwachten.

Andere kunstgrasvezel

Een van de bedrijven die zoeken naar oplossingen om sportverenigingen minder water te laten gebruiken of zelfvoorzienend te maken, is Antea Sport. Dat bedrijf richt zich in eerste instantie op de hockeysport, een grote waterverbruiker binnen de sportsector. “Om de waterhockeyvelden in Nederland nat te houden, wordt elk jaar ongeveer 1,8 miljard liter water gebruikt”, zegt Antea-directeur Gosewin Bos. In de meeste gevallen is dit leidingwater. Samen met Edel Grass heeft Antea een kunstgrasvezel ontwikkeld die dankzij zijn gekrulde structuur water beter vasthoudt. Hierdoor is per sproeibeurt minder water nodig.

Bewatering van onderaf

Ook heeft het bedrijf een alternatief bedacht voor de beregeningsinstallatie. Normaal gesproken gebeurt beregening van bovenaf. Nadeel daarvan is dat een deel van het water verwaait en verdampt. Bovendien zakt het water al tijdens de wedstrijd weg in de bodem. Voor iedere wedstrijd moet daarom het veld opnieuw worden gesproeid. Het nieuwe FieldFlow-veld van Antea wordt van onderaf vochtig gehouden. Bos: “Onder het hele veld ligt een leidingstructuur; een pomp brengt het water via deze leidingen tot onder de grasvezels. Sensoren en slimme regeltechniek houden het waterniveau in de grond op een vooraf ingestelde hoogte. Het hockeyveld blijft zo constant en over de hele oppervlakte gelijkmatig vochtig. Een waterdichte onderlaag voorkomt dat het water wegloopt in de grond.” Daardoor kan het water steeds opnieuw worden gebruikt.

Opslaan van regenwater

Een ander probleem vormen de hevige stortbuien die steeds vaker voorkomen. In korte tijd staan velden blank. Ook hiervoor heeft Antea Sport een oplossing: StoreFloor. Daarin kan water worden opgevangen, dat dan weer wordt gebruikt in droge perioden. “StoreFloor is als het ware een gigantische regenton die als onderlaag onder een sportveld wordt gelegd. Hierin kan tot wel 10.000 kubieke meter hemelwater worden opgeslagen’’, zegt Bos.

Ook het bedrijf DrainTalent richt zich op het bufferen van water. DrainTalent ontwikkelde hiervoor een gelijknamig drainage- en infiltratiesysteem, dat onder meer bij voetbalclub Sparta is aangelegd. Het systeem bestaat uit dicht bij elkaar gelegen drainagebuizen onder het veld en een pomp. Deze pomp kan al het hemelwater dat op het stadion valt naar een ondergrondse waterbuffer overbrengen. Daar wordt het door een natuurlijk zuiveringssysteem gezuiverd en vervolgens opgeslagen in waterbergingskratten, die eveneens onder de grond liggen. Dit water wordt tijdens droge periodes weer opgepompt en via de drainagebuizen bij de graswortels gebracht. salesmanager Dave Muis van DrainTalent: “De pomp kan zowel water toevoegen als onttrekken aan het veld. Hierdoor is na een hoosbui het veld snel weer bespeelbaar.”

Ander onderhoudsschema natuurgras

Bij nieuw te bouwen sportvelden kunnen deze systemen meteen worden geïntegreerd. Maar wat te doen bij bestaande natuurgrasvelden? Ernst Bos van Ernst Bos Advies stelt dat het beter is in eerste instantie te investeren in een sterke en gezonde grasmat die droge zomers gemakkelijk kan overleven, dan in een duur en technisch ingewikkeld systeem dat het gras tijdens droge en hete periodes van water moet voorzien. “Wat betreft preventief onderhoud is nog een slag te winnen”, stelt Bos. “Het beheer en onderhoud van de sportvelden zal moeten worden aangepast. Ik zie echter nog vaak het traditionele onderhoudsregime, waarbij aan het begin van de zomerstop – eind mei of begin juni – het veld intensief wordt geverticuteerd of gescalpeerd en daarna wordt door gezaaid. In een droge, warme zomer kan de mat onvoldoende herstellen van deze rigoureuze bewerkingen. Vooral jong gras heeft het dan moeilijk. Bij een bodemtemperatuur boven de 25°C groeien grasplantjes niet meer, dus stopt ook de wortelvorming en uitstoeling. Jong gras wordt bij hitte en droogte in leven gehouden door het regelmatig te beregenen. Dat kost veel water en is slecht voor de kwaliteit van de grasmat.”

Beheerders kunnen beter onderhoudsbewerkingen uitvoeren op momenten die passen bij het groeipatroon van het gras, zegt Bos. “Door vroeger in het voorjaar, eind februari of maart al, door te zaaien, benut je de natuurlijke groeiperiode in het voorjaar. Het gras groeit dan beter, stoelt beter uit en ontwikkelt diepere wortels. Een diepe beworteling maakt de grasmat weerbaarder tegen droogte en hitte.”

Daarnaast adviseert Bos het beheer af te stemmen op een groter aandeel veldbeemdgras in verhouding tot het gebruikelijke Engels raaigras. “Veldbeemdgras verdraagt hitte en droogte beter dan Engels raaigras. Het heeft minder water en voeding nodig.”

Recyclen van grijswater

Op bestaande sportcomplexen biedt het recyclen van grijswater mogelijkheden. Grijswater is afvalwater van onder meer douche, wasbak en airconditioninginstallaties. “Kostbaar drinkwater gebruiken voor bijvoorbeeld het doorspoelen van de toiletten is niet meer van deze tijd”, stelt Arthur Valkieser, CEO van Hydraloop Systems. “Door de toenemende vraag en een afnemend aanbod van schoon water zal het huidige waterwinningssysteem snel moeten veranderen om de voorspelde watertekorten te voorkomen.”

Hydraloop reinigt grijswater ter plekke voor hergebruikt. Bijzonder is dat voor het zuiveringsproces geen gebruik wordt gemaakt van filters. “Deze hebben als nadeel dat haren, zeepresten en ander vuil in de gaatjes kunnen gaan vastzitten en de zaak verstopt raakt. Filters en membranen moeten dan ook regelmatig worden schoongemaakt met chemische producten of worden vervangen. Om grijswater te zuiveren zonder filters, combineert Hydraloop zes verschillende technologieën, waaronder bezinking, flotatie, een aërobe bioreactor en uv-licht.”

Vorig jaar werd het waterzuiveringssysteem geïnstalleerd bij voetbalclub ONT in het Friese Opeinde. De zeshonderd leden tellende vereniging verbruikte zo’n 700.000 liter water per jaar, voornamelijk voor douches. Het Hydraloopsysteem reinigt dit om te gebruiken voor toiletspoeling. De club gebruikt nu 45 procent minder water. Valkieser: “Ik hoop dat meer verenigingsbesturen naar de toekomst zullen kijken en zullen inzien dat het verstandig is juist nú te investeren in waterrecycling en waterzuiveringssystemen. Niet alleen om een bijdrage te leveren aan het verminderen van het gebruik van natuurlijke bronnen, maar ook vanwege het geld. Op dit moment is leidingwater in Nederland relatief goedkoop, maar de komende waterschaarste zal de drinkwaterprijs fors doen stijgen. Met de waterprijs zal het net zo gaan als met de energieprijs: door de huidige schaarste is energie extreem duur geworden.”

Dit is een ingekorte versie van het artikel dat eerder verscheen in Sportaccom.

Foto's: FieldFlow, DrainTalent en Hydraloop.