Het Brancherapport Sportverenigingen in Nederland brengt de actuele situatie van de sportverenigingen in kaart en vergelijkt die met de voorgaande onderzoeken. Er wordt bijvoorbeeld gekeken naar ledenontwikkeling, bestuur, accommodatie, kader en financiën. En naar de mate waarin verenigingen in staat zijn in te spelen op maatschappelijke ambities en hun sportaanbod verruimen voor andere doelgroepen, zoals de buurt, mensen met een beperking of ouderen.
Sportakkoord
In het in 2018 afgesloten Nationale Sportakkoord krijgen sportverenigingen een uitgesproken rol. Zij vormen een onmisbare pijler voor het verbindende vermogen van sport, dat als de belangrijkste maatschappelijke meerwaarde gezien wordt. In dat Sportakkoord staat de zin: “De sport staat er nu goed voor, maar (…) zonder een stevige inspanning van velen is achteruitgang een reëel scenario.” De klassieke vereniging dreigt verder onder druk te komen staan doordat leden en vrijwilligers afhaken. In het Brancherapport sportverenigingen wordt hier uitgebreid bij stilgestaan.
Jo Lucassen licht toe: "Het gaat daarbij om de centrale werkingsprincipes van de sportverenigingen. Dat zijn: autonomie (de club vaart zijn eigen koers), vrijwillige inzet (de club draait op vrijwilligers), het 'voor-en-door' karakter van de club en de democratische organisatie. Die principes zijn nog steeds houdbaar, mits ze in een moderne vorm worden gegoten. Maar het idee van 'verenigen', dat spreekt mensen nog steeds aan. En als ze de veerkracht hebben om mee te veranderen met hun omgeving, dan zijn ze nog steeds springlevend."
Inzichten
Een aantal interessante inzichten uit het brancherapport:
- Het ledental van clubs neemt geleidelijk toe. De Nederlandse sportvereniging heeft gemiddeld 184 leden. Toch heeft 38 procent van de verenigingen minder dan 50 leden en slechts 9 procent meer dan 500 leden.
- Verenigingsbesturen zijn eenzijdig samengesteld: het percentage vrouwelijke bestuursleden is 29 procent. Het clubbestuur vergrijst: de gemiddelde leeftijd van bestuursleden is 54 jaar. Lucassen: "Maar je ziet ook dat veel clubs daar al mee bezig zijn, en er zijn allerlei initiatieven om jonge bestuurders te werven. Dat is goed, want zij brengen ook een innovatieve manier mee om tegen de vereniging aan te kijken mee."
- In 54 procent van de verenigingen wordt voor 100 procent met vrijwilligers gewerkt. 32 procent van de verenigingen heeft betaalde medewerkers. Lucassen: "De vrijwillige inzet blijft cruciaal voor sportverenigingen, maar toch voert nog maar een minderheid een intensief beleid op dit punt. Wel kijken clubs bij werving verder dan de kring van al actieve mensen en hun netwerk. Dus ook hierbij geldt dat de club door mee te gaan met de tijd zich kan handhaven. Zoek geen bestuursleden meer, die dat de komende 20 jaar willen blijven doen, maar regel de inzet van vrijwilligers met de hulpmiddelen die je daar nu voor hebt en bied wat meer 'hapklare brokken' aan."
- Qua financiën heeft 70 procent van de verenigingen momenteel geen zorgen. Daar waar andere voorzieningen niet tegen krimp en recessie bestand bleken, bleven de meeste sportverenigingen – zij het soms met moeite – gewoon doordraaien.
- Vier van de vijf verenigingen introduceerden in 2016 nieuwe sportactiviteiten, een even groot deel had aanbod voor niet-leden en ruim de helft werkte aan flexibele lidmaatschapsvormen.
Maatschappelijke rol
Wat hun maatschappelijke rol betreft constateert het Brancherapport dat sportverenigingen steeds meer samenwerkingen aangaan met andere sportorganisaties, gemeenten, scholen en welzijns- en zorgorganisaties. Gemeenten in Nederland zijn zich gaan realiseren dat de sportverenigingen niet alleen het lokale sportaanbod verzorgen, maar ook kansen bieden om het beleid op andere terreinen te ondersteunen. Steeds meer sportverenigingen bieden ook maatschappelijke activiteiten aan, bijvoorbeeld voor mensen met een beperking, voor ouderen of voor de buurt. "Maar", zegt Lucassen, "dat valt nog niet altijd mee. Als je als club daar warm voor loopt, dan heb je ook de mensen nodig, die dat kunnen begeleiden. En dat vergt soms best wat extra expertise, waarover het vrijwillig kader bij de club niet altijd beschikt." In 2015 voelde ruim de helft van de trainer/coaches zich (nog) niet bekwaam om met mensen met sociale problemen te werken. Ook vinden kwetsbare burgers niet vanzelf hun weg naar het sportaanbod van verenigingen. Op dit vlak kunnen de verenigingen veel hebben aan expertise en steun die aanwezig is bij lokale partners, buurtsportcoaches of verenigingsondersteuners.
Conclusie
De conclusie van het rapport is positief: veel sportverenigingen zijn in beweging en overal in Nederland tonen clubs nieuw elan. Soms gestimuleerd door de landelijke open club-campagne of een gemeente die vitale en ondernemende clubs als partner zoekt, maar ook op eigen initiatief. Door hun werkingsprincipes te moderniseren, zijn sportverenigingen klaar voor de toekomst. Advies van Lucassen aan de sportvereniging anno 2019: "Sta open voor je omgeving, maar blijf vooral je eigen verenigingscultuur trouw. Dat is wat mensen beweegt zich te verenigen! En als je je maatschappelijke rol wilt vergroten, doe dat dan met steun van je leden en samen met experts. Benader in een vroeg stadium de gemeente of de instantie, die jouw club en je kader kan ondersteunen om die taak op je te nemen. Het is de moeite waard!"
Klik hier voor de volledige digitale versie van het brancherapport.
Klik hier om het brancherapport te bestellen bij Arko Sports Media.
