Sportieve matchfixing bij amateurclubs

Door: Sportbedrijf Lelystad, in samenwerking met mr. R.A. Brand van De Raadgevers Bedrijfsjuristen

De actualiteit van matchfixing

Niet alleen professionals krijgen weleens te maken met matchfixing. Ook binnen de amateursport is het aan de orde. Zo kwam uit een onderzoek van RTL uit 2015 onder amateurvoetbalverenigingen dat ongeveer een kwart van de onderzochte 428 clubs weleens is benaderd om op één of andere manier de uitslag van een wedstrijd te (laten) manipuleren.

Daarnaast werden er vorig jaar twee minderjarigen opgepakt op verdenking van serieuze pogingen tot matchfixing in de Tweede Divisie, het derde voetbalniveau en tevens het hoogste amateurniveau van het Nederlands voetbal. In de NOS-podcast Gefixt komen ook verhalen uit andere sporten aan bod, waaronder dat van een Nederlandse tennisser. Uiteraard komen hoogstwaarschijnlijk niet alle verhalen van matchfixing naar buiten en gebeurt er meer dan bekend is.

Wat is ‘matchfixing’?

Reden genoeg dus om als betrokkene bij wat voor Nederlandse sport dan ook je ook eens te verdiepen in matchfixing. Maar is het nu eigenlijk? ‘Matchfixing’, ofwel ‘sportmanipulatie’, is het manipuleren van de uitkomst van een sportwedstrijd door het beïnvloeden van (specifieke) gebeurtenissen met als doel ongeoorloofd voordeel te behalen. Door doelgericht verliezen of valsspelen wordt het resultaat van een sportwedstrijd door een deelnemer (speler, trainer, scheidsrechter) bepaald.

Er worden twee soorten matchfixing onderscheiden: gokgerelateerde en sportgerelateerde. Het verschil zit in het te behalen voordeel; bij de gokgerelateerde matchfixing bestaat het voordeel uit gokwinsten en de sportgerelateerde matchfixing bestaat het voordeel uit sportieve voordelen. Denk hierbij aan het winnen van een competitie, het behalen van een periodetitel of promotie, het ontlopen van degradatie of het proberen te bepalen van de tegenstander in de volgende fase van een competitie. Soms wordt een dergelijk doel nagestreefd door omkoping of dwang, maar soms kan het ook door een bevriende sporter of ploeg simpelweg aan te sporen om moedwillig te verliezen of door zelf als sporter of als team een tegenstander te laten winnen.

Wanneer iemand schuldig wordt bevonden aan matchfixing kan die persoon een berisping, een boete, een schorsing of royement ontvangen. Het is aan de tuchtcommissie van de sportbonden een sanctie op te leggen in het geval dat er matchfixing heeft plaatsgevonden en dit bewezen kan worden. In de gevallen dat matchfixing gepaard gaat met een misdrijf of overtreding (bedreiging, oplichting, omkoping, deel uitmaken van een criminele organisatie) kunnen daders ook strafrechtelijk worden vervolgd.

Handhaven in de praktijk: een lastige zaak

Het is echter knap lastig om matchfixing aan te tonen. Zo was er begin 2022 het bijzondere geval van de hockeywedstrijd tussen Bloemendaal en Laren, waarin de beide clubs de laatste anderhalve minuut stopten met hockeyen. De beide teams hadden aan de uitslag van 4-3 voor Bloemendaal genoeg om zich te handhaven in de Hoofdklasse Zaal. Toen Bloemendaal een keer met minstens 8 doelpunten verschil moest winnen om degradatie te ontlopen, eindigde een eerdere editie van deze wedstrijd in een 9-1 overwinning voor Bloemendaal.

De club die in de plaats van Bloemendaal of Laren degradeerde, Ring Pass uit Delft, maakte een melding van matchfixing bij het Instituut Sportrechtspraak (ISR), maar het ISR concludeerde dat in dit geval geen sprake was van matchfixing. Het was namelijk onduidelijk of Bloemendaal en Laren iets hadden afgesproken of dat dit incident spontaan was ontstaan. Dat laatste is niet strafbaar volgens het toepasselijke Tuchtreglement.

In een ander geval werd een club juist wel bestraft. In 2018 liet HSV Heiloo de tegenstander Zaanlandia bij een achterstand van 2-1 nog twee keer scoren in de allerlaatste minuten van de wedstrijd. Door doelsaldo mocht HSV Heiloo bij een 2-1 nederlaag namelijk geen nacompetitie voor promotie spelen, maar bij een 4-1 nederlaag wel. Door deze kunstgreep leek Kolping Boys die nacompetitie mis te lopen, maar de KNVB gaf HSV Heiloo vier punten in mindering.

Er werd namelijk bewezen geacht dat HSV opzettelijk beneden zijn kunnen had gepresteerd “door in de slotfase opzettelijk te verliezen en/of bewust een eigen doelpunt te maken en/of geen (serieus) verzet meer te bieden ten gevolge waarvan de tegenstander (ongehinderd) meerdere doelpunten heeft kunnen maken.”

Wat opvalt aan deze twee gevallen, is dat het niet helemaal duidelijk is wanneer bepaald handelen nu wel of niet mag. HSV Heiloo had er zelf belang bij om een 4-1 in plaats van 2-1 nederlaag te lijden, maar werd toch bestraft, terwijl Bloemendaal en Laren net zo goed ‘beneden hun kunnen’ presteerden in de laatste anderhalve minuut van de wedstrijd. Het hangt waarschijnlijk mede af van wat er precies in het toepasselijke tuchtreglement staat over wat wel en niet mag.

Tips om matchfixing te voorkomen

Het is daarom het allerbeste om het er nooit op te wagen, maar naast dat algemene advies zijn er ook meer gerichte tips om matchfixing te voorkomen en aan te pakken:

• Informeer bestuurders en leden van de club over matchfixing, de gevaren en de gevolgen.
• Verbied het uitdrukkelijk om aan matchfixing te doen en stel duidelijke sancties op.
• Communiceer duidelijk waar iemand zich kan melden bij (een vermoeden van) matchfixing. Stel eventueel een matchfixing-verantwoordelijke (vertrouwenspunt) aan binnen de sportclub of organisatie.
• Neem een matchfixingverbod op in de gedragscode(s) en de plicht om (pogingen tot) matchfixing te melden bij iemand van de club.
• Stimuleer coaches, sporters en andere leden om het met elkaar weleens te hebben over matchfixing.
• Vertrouwenspersonen of anderen kunnen bij matchfixing contact opnemen met de sportbond of een klacht indienen bij het Instituut Sport Rechtspraak.
• De NOC*NSF heeft een blauwdruk ontwikkeld voor tuchtregels om matchfixing tegen te gaan. Als speler, bestuurder of coach is het handig om deze regels te kennen.

Gebeuren er twijfelachtige dingen die misschien te maken kunnen hebben met matchfixing en kom je er niet uit? Schroom dan zeker niet om contact op te nemen met sportrecht jurist mr. R.A. Brand van De Raadgevers Bedrijfsjuristen via rabrand@deraadgevers.nl of 06 10 51 48 50. Voorkomen is immers beter dan genezen en uiteindelijk blijft sport het allerleukst en het meest uitdagend als het zo onvoorspelbaar blijft als het van nature is.